Izgradnja Medijane zapocinje, najverovatnije, vec krajem III veka, u vreme Dioklecijanove gradjevinske delatnosti u balkanskim provincijama. U to vreme pocine i razdoblje tetrarhije - cetvorovlasca. Neki od careva, rodjeni u nasim krajevima, vladali su ogromnim prostranstvima tadasnjeg Rimskog carstva. Maksimilijan Herkulije, Konstancije Hlor, Galerije, Licinije i Konstantin Veliki ucinili su Balkan sedistem imperije, sagradivsi u svom zavicaju gradove, palate, vile i druge gradjevine, gotovo ravne onima koje su mogle da se vide u Rimu. Medijana je najintenzivnije gradjena u vreme Konstantina Velikog, koji je rodom upravo iz Nisa, Tadasnjeg Naisusa. Veliki imperator cesto je boravio u svom rodnom kraju i, kako hronike kazu, "bogato ga izgradio i ukrasio".
Posle Konstantinove smrti u Naisu i Medijani i dalje borave carevi. U zimu 340. godine njegovi sinovi, Konstancije i Konstans potpisuju ovde jedan edikt. Nesto kasnije, iste godine, tu je samo Konstans. Prema Hijeronimovoj hronici, 350. godine zapovednik podunavske vojske, Vetranije, biva proglasen za cara u Sirmijumu a iste godine, U Naisu, pred Konstancijem polaze insignije carske vlasti. 361. otpadnik Julijan boravi u Naisu, tokom svog pohoda protiv Konstancija. Odavde on upucuje duge poslanice Senatu, Atinjanima, Korincanima i drugima, trazeci medju njima svoje pristalice. U Naisu, 364. godine boravi i Valentijan, izdajuci odavde vise carskih edikata. Prema podatku iz Olimpijodorovih odlomaka, Nais je bio rodno mesto jos jednog rimskog cara, Konstancija III.
U Naisu je, u tom periodu, radila fabrika za izradu vojne opreme, kao i radionica za izradu predmeta od plemenitih metala.. Srebrni tanjiri i drugi predmeti nosili su najcesce oficijalnu poruku (317. g. u cast Licinija - "Licini imperatore semper vincas" - "Licinije imperatore, uvek pobedjuj", povodom desetog rodjendana Konstantinovih sinova, Krispa i Konstantina mladjeg...). Neki od predmeta od plemenitih metala, sa oznakama radionice iz Naisa, nalazeni su u Svajcarskoj i Transilvaniji (sa reljefnim bistama Gracijana, Teodosija I i Valentijana II).
Veliko razaranje medijana je dozivela 441. godine, kada je prodorom Huna stradao i Nis. Izmedju 530. i 552. Justinijan je obnovio Medijanu, u sklopu velike obnove pogranicnih mesta i utvrdjenja, pred najezdu Slovena i Avara. Tada je nastalo medijansko utvrdjenje, na mestu danasnje Elektronske industrije. 614. godine Sloveni su osvojili Nis. Tada prestaje vizantijska vlast u ovim krajevima, pa i Medijana u potpunosti

PODNI MOZAJCI SA MEDIJANE

SREBRNO POSUDJE
SA MEDIJANE

KONSTANTINOV NOVAC