Ne znam da li sam postavio temu na pravo mesto ni da li je vec objavljen ovaj prilog. Ako sam pogresio, izbrisite.
Vajfertov legat nestao u bespuću sramote
Podaci iz upravo objavljenog prevoda monografije o porodici Vajfert podsetili su na nerasvetljenu poharu numizmatičke zbirke Đorđa Vajferta, koja je bila pohranjena u pančevačkom muzeju
Muzej u Pančevu: pouzdano se ne zna ni kada je Vajfertova zbirka stigla u depo, a razlikuju se i procene njene vrednosti Pančevo – Monografija „Porodica Vajfert i pivara u Pančevu“, koja se zaslugom pančevačkog Arhiva i Fonda Đorđa Vajferta nedavno pojavila na srpskom jeziku (prvi put je štampana 1925, na nemačkom), vratila je sećanje na možda i najveću pljačku jednog muzeja u Srbiji, a taj slučaj je posredno vezan za ime vlasnika prve pivare na Balkanu i jednog od najbogatijih ljudi svoga doba na ovim prostorima.
Pisac pomenute monografije Feliks Mileker, između ostalog, pominje i poklon koji je između dva svetska rata Đorđe Vajfert učinio Beogradskom univerzitetu, pančevačkoj gimnaziji i vršačkom muzeju, davši svakoj od ovih ustanova deo ogromne numizmatičke zbirke koju je formirao njegov brat Hugo, obogatio otac Ignac, a on doveo do nivoa jedne od najvećih evropskih zbirki metalnog novca stare Grčke, Rima i Vizantije.
Početkom 1990. ustanovljeno je da je pančevački deo zbirke koji je premešten iz gimnazije u muzej – nestao.
Tačnije, priča počinje 26. januara 1990, kada u posetu pančevačkom muzeju dolaze stručnjaci za numizmatiku Narodnog muzeja iz Beograda, sa namerom da vide Vajfertovu zbirku. Domaćini ih uvode u depo arheološkog odeljenja, i pred njima otvaraju prvu od tri kutije sa džakčićima u kojima je trebalo da budu novčići. Na zaprepašćenje prisutnih, umesto kovanica, tu su se nalazili nekakvi kamenčići! Otvorene su zatim i druge dve kutije, i u njima je takođe bio samo šljunak. Kradljivac je, kao da je želeo da se naruga, ostavio – jedan novčić. Nikakvih tragova obijanja nije bilo.
U potonjoj istrazi je ustanovljeno da su stručnjaci muzeja poslednji put videli zbirku 1979. godine, dakle, 11 godina pre no što je sticajem okolnosti otkriveno da je nestala. Dalje, ispostavilo se da do 1977. Vajfertova zbirka čak nije ni vođena kao vlasništvo muzeja, iako je bila u njegovom depou.
Ljubomir Reljić, koji je sedamdesetih godina bio direktor pančevačkog muzeja (a u vreme otkrivanja pohare kustos beogradskog Etnografskog muzeja), otkrio nam je da je u vreme kada je preuzeo rukovođenje pančevačkim muzejem pitao saradnike zašto se Vajfertova zbirka ne nalazi u stalnoj postavci, a odgovoreno mu je da se „ne uklapa“ (!?)
Bilo kako bilo, 1979. obavljeno je brojanje novčića i procena vrednosti zbirke, i to, da apsurd bude potpun, na insistiranje pančevačke filijale Službe društvenog knjigovodstva, koja je zatražila tačan popis imovine muzeja i vrednost svega što poseduje. Tada je ustanovljeno da zbirka ima 6.676 novčića. U monografiji muzeja iz 1973, međutim, piše da je Vajfertova kolekcija, kada je preuzeta 1949. iz gimnazije, sadržavala 8.013 kovanica, 142 papirnate novčanice i 137 medalja i plaketa. To znači da je tokom šest godina, između dva popisa, iz muzeja već bilo nestalo 1337 predmeta iz zbirke, što rečito govori s koliko brige se muzej ophodio prema ovom blagu. Takođe, nije postojala ni bilo kakva dokumentacija o samoj zbirci i njenom preuzimanju, pa u muzeju nisu mogli da se saglase ni o tome koje je godine ona dopremljena iz gimnazije, a nagađanja su bila u rasponu od 1949. do 1953. godine. Ni o proceni vrednosti zbirke nije bilo saglasja: komisija koja ju je popisala 1979. odlučila se za iznos od 400.000 nemačkih maraka. Bilo je, međutim, onih koji su tvrdili da ona ni izdaleka ne vredi toliko, ali i drugih, koji su bili uporni u dokazivanju da ona vredi dva do tri puta više.
Budući da nije bilo indicija da je pljački prethodila provala, policija je istragu usmerila prema zaposlenima u pančevačkom muzeju. Neki od saslušavanih su podvrgnuti i ispitivanju na detektoru laži. Jedan arheolog je, dok je bio priključen na poligraf, pao u nesvest, ali sve te istražne radnje nisu dovele do toga da iko bude okrivljen za pljačku, niti je protiv bilo koga poveden postupak za očigledno nemarno postupanje u službi. Na zaključak da je nekome bilo u interesu da se čitava stvar zataška navodi i činjenica da je vest o otkrivanju pohare obelodanjena tek dva meseca kasnije. I još jedan bizaran podatak, koji smo saznali od inspektora koji je radio na ovom slučaju: ekspertizom je utvrđeno da kamenčići koji su se nalazili u džakčićima u kojima je trebalo da budu novčići potiču sa dunavske obale iz okoline Đerdapa. No, ni to nije doprinelo da se krug osumnjičenih eventualno suzi na osobe koje su imale veze sa tim krajem, u kome se nalazi i arheološki lokalitet Lepenski vir.
Policijski izvori tvrde za naš list da bi danas bilo teško identifikovati pokradene novčiće, sve i kad bi ih sadašnji vlasnik ponudio muzeju iz kojeg su ukradeni, budući da u pančevačkom muzeju ne postoje arhivirani otisci predmeta iz Vajfertove zbirke.
Kada je 1993. u Pančevu održan simpozijum o legatima u Srbiji, nestala Vajfertova numizmatička zbirka nije ni pomenuta, a u „Glasniku“ pančevačkog muzeja iz 1996. godine u jednom radu o numizmatici pominje se „bivša Vajfertova zbirka koju je on poklonio pančevačkoj gimnaziji“. Sve ostalo pojela je sramota.Miodrag Šašić [objavljenou Politici: 15/10/2009]