Carski grad sa autoritetom u Evropi (1700 - 1814/15)


Beč se pre svega pod Karlom VI, poslednjim habsburškim muškim potomkom i njegovom ćerkom i prestolonaslednicom Marijom Terezijom razvio u baroknu velesilu i ugledni grad evropske veličine. Građene su raskošne barokne građevine koje su suštinski uticale na stvaranje nove slike grada, između ostalih vredno je spomenuti čuveni Belvedere po projektu J. L. fon Hildebranta, kao i Karlovu crkvu (Karlskirche) po projektu J.B. Fišera fon Erlaha (Fischer von Erlach), ali i Šenbrun (Schönbrunn), danas proglašen svetskim kulturnim dobrom, sa njegovim parkom urađenim u francuskom maniru, kao i glorijetom sa kolonadama rađenom u stilu ranog klasicizma. Arhitekta Fišer fon Erlah ujedinio je elemente forme italijanskog zrelog baroka, francuske klasike i kasne antike i iz toga stvorio novi, sopstveni stil, uglavnom uvek radeći preko osnovnog nacrta elipse. Delom „Nacrt jedne istorijske arhitekture“ (1721.) sastavio je prvu univerzalnu istoriju arhitekture. Njegov sin Jozef Emanuel okončao je rad na očevim građevinama, a svojim se gradnjama, na primer Bečke dvorske škole jahanja (Wiener Hofreitschule), približio francuskom klasicizmu.

Marija Terezija je reformom unutrašnje uprave, po savetima grofa F.V. Haugvica (F.W. Haugwitz), stvorila takav politički sistem koji se u Austriji održao do 1848. godine. Organizovala je jedinstvenu centralnu vlast, uvela nove pokrajinske organe i veliki broj činovnika. Za vreme njene vladavine osetili su se počeci industrijalizacije i trgovine, uglavnom razvojem tekstilne industrije. 1768. godine naredila je izradu novog krivičnog zakonika („Constitutio Criminalis Theresiana“) a 1776. godine ukidanje kazne mučenjem, zatim ublažila i kaznu ropstva seljacima (koju je zatim Josif II potpuno ukinuo) i kulučenje (u procesu oslobađanja seljaka), ukinula oslobađanje plemstva i sveštenstva od poreza, crkvi postavila granice delanja u okvirima države. Ona zatim važi i kao osnivač narodnog školstva u Austriji. Uprkos svim ovim merama je ova žena, majka 16 dece, ipak držala određenu distancu prema prosvetiteljstvu, za razliku od njenog najstarijeg sina i prestolonaslednika Josifa II.

Sve ove reforme i ekspanzije, kao što je izgradnja komercijalnih ulica oko Beča (na primeru ulica Briner (Brünner Straße), Prager (Prager Straße), Ungariše (Ungarische Straße), Triester (Triester Straße), Lincer (Linzer Straße)), uticale su na broj stanovnika u gradu. U drugoj polovini 18. veka u Beču je živelo (uključujući i predgrađa unutar bedema) oko 200.000 ljudi. Beč je time zauzimao četvrto mesto na skali najvećih evropskih gradova. Kao najvažniji grad Habsburškog carstva, Beč je u prvoj polovini 19. veka premašio Napulj po broju stanovnika i stao na treće mesto iza Londona i Pariza. Davanjem privilegija manufakturi za vreme vladavine Marije Terezije, ali i još oštrijim sprovođenjem reformi za vreme vladavine Josifa II, kao što su reforme uprave i saobraćaja, a pre svega takozvanim patentom o toleranciji (koji je nekatoličkim hrišćanima dozvoljavao da privatno praktikuju svoju religiju i priznavao im građanska prava; prim. sastavljača), stvorene su osnove za nastanak građanskog društva i njegovim predstavnicima u k. i k. monarhiji: privilegovanim trgovcima na veliko, industrijalcima, bankarima i inostranim doseljenicima. Osim toga je Beč postao centar evropske kulture; muzika dostiže vrhunac sa stubovima Bečke klasike, K. V. Glukom, J. Hajdnom, V. A. Mocartom, a i pozorište dobija sve više na značaju čemu je ne u maloj meri doprinelo pozorište koje je 1741. godine osnovala Marija Terezija i koje je 1776. godine Josif II proglasio narodnim pozorištem, „Theater an der Burg“ (kasnije dvorsko pozorište, današnji Burgteatar, koji je originalno bio smešten (do 1888.) u Balskoj kući (Ballhaus)).
Kraj 18. veka doneo je velike promene za velegrad Beč, u kom je 1771. godine otvorena berza. Barokna prestonica careva je 1804. godine postala glavni grad Austrijskog carstva. Godinu dana kasnije, a 1809. godine još jednom, Napoleonove trupe osvajaju Beč, što je za posledicu imalo strašnu glad. 1811. godine je prva kriza na berzi dovela do bankrota države, koja je mogla da se konsoliduje tek 1816. godine osnivanjem Nacionalne banke.

No, ipak je 1814/15. Beč bio blistavo poprište Bečkog kongresa, onog susreta evropskih kneževa i državnika, koji su se nakon pada Napoleona I sastali pod predsedavajućim Klemensom Vencelom knezom od Meterniha (Klemens Wenzel Fürst von Metternich) kako bi odlučivali o novom uređenju Evrope. Mnogo manje pažnje privukao je 1814. godine pronalazak mašine za šivenje od strane stanovnika Beča Jozefa Maderšpergera. Genijalna osnovna ideja, da se beskrajni konci provlače kroz ušice na vrhu igle, ostao je i dan danas princip na osnovu kog funkcioniše mašina za šivenje. Madersperger međutim nije uspeo da unovči svoj pronalazak i 1850. godine je preminuo u potpunom siromaštvu.