Smederevska tvrđava





Mali Grad, smederevske tvrđave



Smederevska tvrđava je srednjevekovna tvrđava koju je sagradio despot Đurađ Branković na ušću reke Jezave u Dunav.
Prvo je sagrađen "Mali grad", kao dvor despota Đurđa Brankovića i nova prestonica Despotovine, a potom i "Veliki grad". Konačnim padom Smedereva u turske ruke, 1459. god, pala je i srpska Despotovina. Tvrđava u Smederevu je najmonumentalnija fortifikacija kasnog srednjeg veka u Srbiji i najveća ravničarska tvrđava u Evropi.
U Malom gradu je bio smešten dvor despota Đurđa sa rezidencijom za stanovanje i palatom za prijeme. Izgrađen je 1428. - 1430. godine kao posebno utvrđeni vladarski dvor sa svih strana optočen vodom, i baš zbog toga se svrstava u tip vodenih utvrđenja, premda nema temelje u vodi (Leontije Pavlović). Mali grad ima donžon kulu, u centralnom delu kameni zidani bunar, a ulazilo se sa jugozapadne strane, kroz dvojni sistem kapija.

Od Velikog grada koji ima 19 kula odvojen je vodenim rovom. U Malom gradu nalazi se 6 kula, od kojih je na jednoj natpis iz koga se jasno vidi da je grad podigao Đurađ Branković. Kule su široke oko 11 m, visoke oko 20 m. Rađene su od lomljenog kamena u dobrom krečnom malteru. Debljina zidova dostiže i do 4,5 m. Najdeblji su zidovi prema kopnenoj strani Smederevske tvrđave koja ima površinu oko 11 ha. U Velikom gradu postojao je mitropolijski kompleks sa pratećim prostorijama i građevine za stanovništvo.
Smederevska tvrđava je stradala u Prvom svetskom ratu, a veliko razaranje pretrpela je 1941. godine prilikom eksplozije skladišta municije.



//
Istorija

Nakon smrti Stefana Lazarevića, despot Đurđe Branković nije mogao ostati u Beogradu koji su preuzeli Mađari, pa je sagradio novu prestonicu u Smederevu. Mesto je izabrao što dalje od Turaka, a sa osloncem na Dunav i granicu Ugarske. Tu je ravnica, te je sagrađen vodeni grad, opkoljen Dunavom i Jezavom, a sa treće strane prokopan je rov sa vodom. Građen je od 1428. do 1430. godine, kako se vidi iz velikog natpisa izvedenog opekama na jednoj kuli unutrašnjega (malog) grada. Ovakvi natpisi su retki, a ovo je jedini primer u Srbiji. Ima ih još u Vizantiji, a sa te strane uzet je možda i model za zidove i kule, što je razumljivo kada se zna da je radove vodio Vizantinac Kantakuzen, brat Đurđeve žene Jerine.

Pad

Mada je 15. vek već uveliko vreme vatrenog oružja i mada to oružje Srbi, a naročito Turci, već uveliko upotrebljavaju, Smederevska tvrđava je ipak koncipiran kao grad sagrađen za borbu i odbranu hladnim oružjem i od hladnog oružja. Topovskih mesta nema, sem ako topovi nisu bili postavljeni samo na platformama visokih kula — ali to su mogla biti samo manja oruđa. Pošto su ga zauzeli, Turci su ga, 1480. godine pojačali , dodajući mu ispred sva tri ugla po jednu savremeniju nisku baterijsku kulu za odbranu.



Osnovni podaci o tvrđavi

Smederevski grad bio je jedna od najvećih srednjevekovnih tvrđava u Evropi. Jezgro je predstavljao trougaoni tzv. Mali grad, u vrh Velikoga, opet trougaonog grada. Ovaj veći deo sagrađen je odmah posle Maloga grada, koji je završen 1430. godine. Mali grad je imao 6, a veliki grad još 19 — ukupno 25 velikih četvrtastih kula.
Površina malog i Velikog grada, po merenju iz 1975. godine, iznosi 11,3272 hektara. On je uklješten između desne obale Dunava i ušća Jezave oblika nepravilnog trougla. Pošto je imala i rov oko Velikog grada, Tvrđava je pripadala tipu takozvanih vodenih utvrđenja, mada nije zidana tako da temelji budu u vodi.
Paralelna strana sa Dunavom ima 550 m, druga sa Jezavom 400, a treća prema varoši 502 m. To je zapravo umanjena slika carigradskog utvrđenja. Ovaj monumentalni kolos srpske vojne arhitekture, sa sve tri strane okružen vodom, delovao je neosvojivo. Pa ipak, svetski događaji, jaki prodori Turaka ubrzali su pad Smedereva.
Mali grad je služio Despotu Đurđu kao utvrđen zamak, od čije su jedine velike dvorane ostala do danas četiri dvodelna prozora na gradskome platnu, a prostranstvo Velikoga grada bilo je potrebno za smeštaj mnogobrojne posade, čiji je broj mogao iznositi i više hiljada ljudi, kao što je, po nekim podacima, i broj napadača iznosio više desetina hiljada.
Teški nameti, dugogodišnji iscrpljujući rad na zidanju grada, ostavili su tragove u narodnom sećanju i vezali prokletstvo za ime Jerine.
Od nekada malog predgrađa, koje je bilo smešteno uz samu obalu Dunava i to dalje od gradskih zidina, razvilo se u toku vekova, a naročito posle 1867. godine, današnje veliko mesto Smederevo.

prikačene grafike

smederevska tvrdjava.jpg (33,5 KB, 3x prikazano)