Beogradski vekovnik
PRVI BEOGRAĐANIN NEANDERTALAC

U vreme pre pamćenja, u tercijaru, vrh Kalemegdana je možda tek stršio nad Panonskim morem. Vidljivi geološki dokazi raspoređeni su oko Topčiderske reke, Banjičke doline, Bulbuldera i Tašmajdana. Kada se voda povukla, taj predeo je naselila preistorijska divljač: antički slonovi, mamuti, nosorozi, irvasi itd. Pri kopanju temelja Bajlonijeve pivare otkriven je fosil antičkog slona, kod Mokroluškog potoka mamuta, a pravo groblje tih surlaša je locirano na prilazu mostu preko Dunava. Tokom radova u Skadarliji, 1892. godine, profesor Velike škole Đorđe P. Jovanović, pronašao je lobanju diluvijalnog „Beograđanina“. NJegovi tragovi su otkriveni i na Banjici, u Makišu, Žarkovu, Višnjici, Vinči, Šupljoj steni pod Avalom, Ripnju, Zemunu i drugim mestima. Kad su gradili palatu Albanija, 1938. godine, radnici su iskopali skelet neandertalca i kosti mamuta.

Antropolozi smatraju da je „prvi Beograđanin“ bio neandertalac: spljoštene lobanje, zabačenog čela, širokog lica i širokog nosa. Bio je trapav, ne viši od 150 santimetara i pre je ličio na majmuna nego čoveka. Živeo je pre 40-70.000 godina. Lobanja homo primogeniusa pronađena je tokom građevinskih radova u Cetinjskoj ulici, a na Banovom brdu su utvrđeni tragovi kulture mlađeg paleolitskog čoveka. Taj „Beograđanin“ bio je prilično vešt. Pravio je alat od kamena, a u ribolovu koristio harpune od jelenskih ili svinjskih kostiju, zuba i rogova. Ugljenisani ječam, otkriven pored Save i pšenica pronađena u Vinči, upućuju na to da je poznavao i poljoprivredu. U Žarkovu i Vinči su ostali tragovi njegovih zemunica, a širom gradskog atara je rasuta grnčarija, koju je naš „sugrađanin“, očito veoma vešto, pravio. Bavio se i „rudarstvom“, tačnije vadio cinabarit za izradu crvene boje, o čemu svedoče i 60 metara duboka okna u Šupljoj steni kod Avale. Potvrđena je i gusta naseljenost ovog područja u bližem predistorijskom periodu - od tri do dvadeset hiljada godina pre naše ere.
Kultura bronzanog doba u Vinči je okončana oko 11. veka pre nove ere, istovremeno kada i kultura Egeja na jugu Balkana. Nasledila ju je kultura gvozdenog doba, o čemu svedoče ostaci naselja u Višnjici i Makišu. Taj period je trajao paralelno sa periodom Mikene, u antičkoj Grčkoj. Posebno je zanimljivo naselje u Višnjici, jer je takav tip naseobina otkriven duž Dunava do Vidina, uz Savu do LJubljane, a uz pritoke Save, do Sarajeva.

Približno 3500 godina pre Hrista, na ove prostore došli su stepski stočari. Neki istoričari smatraju da se u to vreme javljaju prve etničke grupacije - Dačani, Tračani, Iliri... Pre četiri do pet hiljada godina, regija Beograda je bila važno trgovačko središte Dunavom povezano sa kulturama Crnog mora i Sredozemlja. U 3. veku pre Hrista, o tome je posredno svedočio pesnik Apolonije sa Rodosa u epu „Argonautika“: „Nakon krađe ‘zlatnog runa’, pred poterom Kolhiđana, Jason, vojskovođa Argonauta, dao se u beg brodićem Argo, ploveći uz ‘rajsku reku’ (Herodotov naziv za Istros ili Dunav) i njenog račvanja (ušća Save) kod brda Angur (Avala). Kod stenovitog brega Kaulijaka (kalemegdanska stena) su predahnuli, a potom zaplovili uz Zapadni Istros (Savu) i uz bezbroj peripetija, stigli do Jadrana i ostrva čarobnice Kirke“. Protekli milenijumi zamaglili su preistoriju Beograda, ali nisu prekrili sva svedočanstva o dugovekom trajanju srpske metropole.